Trồng Và Thưởng Thức Địa Lan

Giới thiệu về cách trồng, chăm sóc và thưởng thức Địa lan truyền thống!

*****************

(1) VĂN HOÁ THƯỞNG THỨC ĐỊA LAN

----- ĐỊA LAN KIẾM CẦN HOA DỰNG -----

*****************************************************


Trước tiên em xin phép tất cả những bậc tiền bối chính thống đã từng và đang chơi những dòng Địa Lan Kiếm Truyền Thống (cần hoa dựng)
Địa Lan Truyền Thống là lĩnh vực mà đòi hỏi người chơi không phải quăng tiền ra là đạt được như chơi Phong Lan. Cái cốt cách con người sẽ luôn được thể hiện trong cách chơi Địa Lan của từng người. Cây Địa Lan luôn thể hiện ra cái tôi của người chơi đó.
Thú chơi Địa Lan là một thú chơi "Kỹ" chứ không thể ào ào như chơi Phong Lan được.
Hiện nay đã có rất nhiều người từ Phong Lan chuyển qua chơi Địa nên đã mang cái lối chơi "Tầm Phào" và "Phiên Phiến" manh nha để lừa gạt những người mới chơi, và đem cái sự thiếu hiểu biết của mình mà át đi sự mơ hồ của những người mới tiếp cận.
Vì vậy bài này em viết với mục đích để phần nào trả lại giá trị đúng với cái cốt cách thanh cao của Địa Lan. Nếu có đụng chạm đến ai đó cũng xin vui lòng góp ý, tranh luận đề vấn đề luôn ở tâm thế sáng tỏ nhất. Cảm ơn ...!

************************

(1) Muốn chơi Địa trước tiên nên học cách phân biệt giống loài.


Hiện nay ở VN ta người chơi chủ yếu chơi hai dòng chính là Cymbidium Sinense (Mạc/ Mặc) và Cymbidium Ensifolium (Thu Lan) Ngoài ra thêm một số dòng Qiubeiense, Cyperifolium, Munronianum, Lancifolium(lá giáo), Kanran (đông lan). Hiện nay em thấy chỗ Bác "Mạnh Trần" đang Nhập một số dòng Địa Lan bên Đài Loan, Trung Quốc về cũng rất đẹp như Chunlan...
***
***

Mạc/Mặc (Cym. Sinense):

Em đánh giá là loại đẹp nhất trong các dòng Địa Lan. Hoa chỉ nở mùa xuân và phải qua quá trình thụ hàn (Có rét) mới cho hoa nên các vùng nóng trồng không được chơi hoa. Hiện nay biến đổi khí hậu nên đến giờ là đầu tháng 6 vẫn thấy có bác khoe hoa Mạc Lan.
Mạc Lan trước đây các cụ chơi những cây nguyên thuỷ đã làm lên thương hiệu như Đại Mặc, Mặc Phúc Xuyên. Những cây Var như Thanh Ngọc, Thanh Trường, Cẩm Tố, Đại Hoàng... Còn hiện nay thì cộng đồng chơi đã tìm ra thêm rất nhiều cây đẹp và đặt tên và những cây cổ truyền xưa kia đã được người TQ mua lại và họ cấy mô nhân giống và bán lại về VN với giá rất rẻ.( Mặc biên hơn 100k/chậu, Thanh Ngọc tầm 100K/ 1 thân, Mặc Phúc Xuyên xưa kia không lọt ra ngoài nhưng hiện nay có giá hơn 100k/1 thân....)
Có những bác gọi nó là Kiếm Tàu thì em cũng xin thưa là chưa biết Ta hay Tàu có trước và những cây đó có gốc gác ở VN nên chả có lý do gì gọi Kiếm Tàu, chỉ là cộng đồng chơi Địa bên TQ họ rộng lớn và chuyên nghiệp hơn VN mình rất rất nhiều.
@@@@ :D

Riêng một cây Đặc biệt em quan tâm là cây Địa Lan TRẦN MỘNG: Thuộc Mặc Lan nhưng năm lại có thể cho hoa 2 lần.
Cây này cũng chính là việc gây nên sự tranh cãi của những người thiếu hiểu biết và phán bừa cây Cym.Lowianum ở Sapa là Trần Mộng, và tiện đây em xin được đính chính để các bác khỏi tranh cãi lại cái tên Trần Mộng nữa.
- Vua trần tu ở Yên Tử không phải tu ở Sapa
- Trong giấc mơ của Vua thì loài hoa có màu đỏ hồng và rất thơm (đúng với cây Trần mộng) chứ không phải cây ở Sapa cánh xanh lưỡi đỏ và không thơm.

***
***

Thu Lan (Cym. Ensifolium)

Loài này cây nhỏ, lá nhỏ và lì màu kiểu xanh rêu chứ không xanh bóng như Mặc Lan Hoa nở mùa Thu là chủ yếu, ngoài ra thì vẫn nở lác đác quanh năm. Hoa loại này màu sắc đẹp hơn Mạc Lan nhưng về kết cấu tổng thể cần hoa thì không đẹp được như Mặc Lan. Vì hoa không nở vào dịp đầu xuân nên giá trị bị đánh giá thấp hơn rất nhiều so với Mặc Lan. Cũng một phần dòng này đòi hỏi chăm kỹ hơn Mặc Lan vì rất dễ gãy lá và dễ chết hơn.

Những cây truyền thống đã làm lên tên tuổi dòng này như Bạch Ngọc Đại Kiều, Bạch Ngọc Tiểu Kiều, Tứ Thời (riêng Tứ thời em vẫn lăn tăn nó không phải là Ensifolium) Bạch Ngọc Ngân Biên, Bạch Ngọc Kim biên... Hiên nay nguồn rừng ra cũng có rất nhiều mặt hoa đẹp nhưng do cộng đồng chơi ít nên chưa nhiều cây được đặt tên, Và có thêm rất nhiều cây từ TQ về cũng rất đẹp( Bác Mạnh Trần rõ nhất về những cây nhập khẩu)

***
***

Đông Lan (Cym. Kanran)

Loại này rất ít người có cây vì khó thuần nên mang từ rừng về rất khó hoa và bị chết dần. Cym. Kanran dc chơi mạnh nhất bên cộng đồng Địa Lan Nhật Bản và Hiện tại thì các nhà khoa học vẫn chưa tách rõ ràng loài này với Cym. Qiubeiense vì có một số biến thể lẫn lộn.
Kanran bản lá lớn hơn 1cm và cũng xanh bóng, cần hoa vươn cao trên lá.
Hiện ở VN em vẫn chưa thấy cây Kanran nào được đặt tên.

***
***

Hè Lan (Cym.Qiubeinse)

Loại này mới rộ lên hai năm gần đây vì có nguồn hàng từ rừng ra, chủ yếu vùng núi tây bắc.
Nhiều người nhầm nó với Kanran vì hình thái hoa và cây rất giống nhau.
Cây Qiubeinse lá nhỏ, bề ngang chỉ tầm 1cm, cần hoa không cao hơn lá đáng là bao. Số lượng hoa của loài này cũng ít hơn so với dòng Kanran. Đặc biệt loại này củ tròn như củ hành và nhỏ trên dưới 1cm.

***
***

Kiếm Lá Giáo (Cym. Lancifolium)

Khác biệt hoàn toàn so với những dòng kiếm trên, có lá bản rộng như mũi giáo, cao 20-30cm, cần hoa thấp, hình thái hoa cũng rất đa dạng và kết cấu thì giống hoa Ensifolium.

***
***

Thanh Lan (Cym. Cyperifolium)

Loại này em chưa thấy tên tiếng việt Nhiều người gọi nó là Thanh Lan.
Chủ yếu mọc ở Tây Nguyên, cây như Mạc Lan nhưng củ nhỏ gần như không có, Lá cũng nhỏ hơn Mạc lan một chút và số lượng hoa ít, và cần hoa mọc hoa ngay từ dưới lá chứ không vươn cao như Mạc Lan. Rất nhiều người vùng Tây Nguyên gọi nó là Mạc Thu vì nó rất giống Mạc và hoa nở Hè-Thu.

***
***

Cymbidium Munronianum

Cây này sống ở vùng núi Tây Bắc và Tây Nguyên. Hình thái cây giống Mặc Lan nhưng hình thái cần hoa thì giống Ensifolium và nở ngay sau Mặc Lan nên nhiều người cũng bị nhầm lẫn.


********************************************************

Tên của những loài em nêu trên đều được em chú thích vào từng ảnh trong bài viết. Những bác mới chơi có thể vào từng ảnh để dễ nhân biết hơn.


******************

(2) Vua chơi Lan - Quan chơi Trà/ Địa Lan - Quân Tử

Chơi Địa Lan thì các bác nên tự học cách đánh giá và tự đưa ra quan điểm riêng của mình khi nhìn thấy một cây Lan.

Chơi Địa Lan giá trị không phải ở chữ Var hay Semi như Phong Lan. Nên các bác đừng a dua và nghe theo người khác rằng cây này đẹp, cây kia không đẹp.

Đẹp là ở các bác có đủ khả năng để nhìn thấy cây Lan đó đẹp hay không. Cây Lan đẹp ở mắt mình không phải ở mắt thằng bên cạnh.

Cá nhân em chơi Lan để tự chiêm nghiệm cuộc sống và để biết kiềm chế, biết nhún nhường khi gặp những sự việc không đáng.

Ngày nay ai chơi Địa Lan cũng là Quan là Vua hết nhưng chưa chắc đã là Quân Tử vì họ chơi Lan để làm kinh tế. Lan quý lắm, Lan độc nhất vô nhị đó, nhưng khi được trả giá cao thì cả vườn cũng bán chứ đâu giữ được như Cụ Phúc Xuyên xưa kia.

Chơi Lan để chia sẻ chuyện Lan, chuyện Đời nhưng nhiều khi chuyện đời thì tầm phào còn chuyện Lan thì chỉ muốn Lan về mà ngại Lan đi.

Những người chơi Địa thực sự và giữ được truyền thống thì họ lại ít lên tiếng.

Vì vậy phần viết này em cũng muốn đánh động đến các cụ rằng các cụ hãy mở rộng lòng ra chút, hãy phân tích cái được, cái chưa được, và cắt nghĩa những ý tứ xâu xa trong cái thú chơi Địa Lan. (Giả như chuyện Mặc Lan màu đen lại trưng trong nhà ngày Tết, nếu em không đọc chắc em cũng không hiểu nổi cái Màu đen trong Áo The, khăn xếp của các cụ xưa)


Khẩn thiết để cái Thú chơi nó không bị đi lạc và bớt sạn để nó luôn giữ được cái cốt cách vốn có.

*************************

(3) Chuyện Cây Lan Đẹp

Đã có rất nhiều bác đưa ra các đề cương, rồi các tiêu chí để đánh giá cây lan đẹp và sau đó bị chém, bị dập cho tơi bời không thương tiếc chỉ vì Rắm ai vừa mũi người ấy.

Và nhiều bác mới chơi cũng lơ mơ cứ nghe Tên là nghĩ nó đẹp nhưng xin thưa là Cái Tên chỉ là tên lúc đầu thôi còn qua năm tháng thì trong cái tên đó cũng có cây đẹp cây xấu. Giả sử như Thanh Ngọc hiện nay có rất nhiều khuôn bông khác nhau và hoa bỏ cần, lả lơi đủ kiểu. Hay Mặc biên hiện giờ cũng hàng trăm mặt hoa, hình thái khác nhau. Vì vậy nếu mua Địa Lan tốt nhất nên tận mục sở thị cây địa Lan lúc đang nở hoa hoặc phải có đủ ảnh của từng chi tiết thì hãy xuống tiền.

Chính vì vậy ở đây em chỉ đưa ra cái Đánh giá cây Lan Đẹp theo cá nhân em để các bác Tham khảo và đưa ra cái đẹp của riêng các bác.

* Đẹp ở đâu, cái gì đẹp:
Củ - Cổ Lá - Lá - Đầu lá - Cần Hoa - Chia Hoa - Phân Cần - Cánh Hoa - Cánh Đài - Môi - Mũi - Màu - HƯƠNG.
-Củ: Em thấy củ Thanh Ngọc đẹp nhất, to tròn như củ Tỏi
-Cổ Lá Ngắn vừa, không cao quá khoảng dưới 5cm là đẹp
-Lá Bản rộng vừa phải như Thanh Ngọc không to quá như Mạc Biên và hai bên mép nhiều răng cưa. Đầu lá hơi vặn như truyền thống và em khoái đầu lá hơi rủ chứ không rủ quá như Hoàng Vũ (rủ tới mức ôm chậu)
Có biên, có kẻ, có hoa văn càng tốt :D
- Cần hoa phải to khoẻ như cột đình vươn thẳng, không cong queo. Phân cần đều không theo cặp như một số cây,
- Chia hoa phải Tứ Trụ - Bát trụ - Bách trụ càng khoái, há há.....
- Hoa phải ôm cần và nhìn thẳng, không cúi , không ngửa như anh Trường rủ. Hoa không dựa cần, cũng không nấp sau cần.
Cánh hoa vai ngang hơi bay phóng khoáng, Cánh đỡ tâm mở chéo chứ không cụp giữ khư khư lấy mũi hoa.
- Môi Dầy, cuộn đều và bo đều hai góc chứ không cuộn thẳng thành lưỡi vuông.
- Màu Var luôn được chuộng như Xanh (Thanh Ngọc) Vàng (Hoàng Vũ). Cá nhân em khoái bố cục màu của cây Bích Long Kỳ Diệp của bác Phỉ Điểu Lan.
- Về Hương thì Em không đủ khả năng nắm được hương của Mặc Lan. Em đứng giữa vườn nở rực mà chả hít thấy gì, lát ngồi trong nhà thì lại thoảng qua xong thôi.
Chả biết cây nào, ra hít vào từng cần một thì cũng chỉ nhạt nhạt chứ không giống cái mùi nó thoảng. Còn Bố và cả nhà em thì kêu thơm lắm. Tài thế đấy các bác ạ, người trồng thì chả hít nổi mà ai cũng kêu thơm. Nhưng quả thực những lúc nó thoảng qua nó rất lạ và rất riêng.

P/S: Những cái khái niệm mà em được biết em nghĩ những bác mới tiếp cận cũng nên biết để tự đưa ra những quan điểm của cá nhân về những cây địa lan khi giáp mặt.

***********************************

Cá nhân em cũng là người chơi, cũng sưu tầm và bài viết này chỉ là đánh giá cũng như ý kiếm hoàn toàn cá nhân. Chính vì vậy em xin nhận mọi sự phản biện, đóng góp để thú chơi Địa Lan luôn luôn được trân quý như nó đã tồn tại hàng trăm năm.

Cũng rất mong được sự đóng góp thêm từ các cao nhân, các vị tiền bối đi trước để những người mới tiếp cận được tường tận và hiểu rõ nhất về cái thú chơi Địa Lan.


CUỐI CÙNG RẤT CẢM ƠN CÁC BÁC ĐÃ BỎ THƠI GIAN ĐỌC HẾT NHỮNG TÂM SỰ XÀM XÍ CỦA EM.

 CẢM ƠN ...!